7 kiểu người hành nghề báo ở VN nay, mai

Thị trường báo chí ở Việt Nam đang phát triển ngày càng sôi động cả về chất và lượng. Nghề báo cũng trở thành nghề mơ ước của nhiều người (riêng năm nay, tỉ lệ chọi ngành Báo chí đã là 16.32 rồi, so với tỉ lệ chọi bình quân 5.8 toàn trường. Tụi nó bảo, "chọi" vô rồi lại "chọi" ra thôi ấy mà!!).
Sau đây là 7 kiểu nhà báo hiện nay dưới ngòi bút phác họa của TS. Đức Uy.

1. Cây đa, cây đề

Đây là lớp người viết báo đã đến thời kỳ nhất định phải "cưa, tỉa" đi kẻo làm còm các cây non khác vì bóng cả bao trùm làm cho cây khác không mọc được.

Muốn vậy, các tòa soạn phải có vườn ươm đặc biệt, không trồng đại trà hoặc có thể “mua” từ các báo khác khi cây đa, cây đề già cỗi, bị mục, rỗng và không còn đất dụng võ.

2. Cây đa, cây đề “dự bị”

Để thay thế lớp cây đa, cây đề kể trên, phải có cây đa, cây đề "dự bị", kế cận một cách tự nhiên. Lớp nhà báo này cũng góp phần hạn chế đầu óc gia trưởng và công thần của loại đa đề.

Tuy nhiên, nhìn vào thực tế làm báo, kiểu nhà báo này cũng nên triển khai hoạt động ở nhiều thể loại đa dạng, không nên "thâm canh" vào một loại như: điều tra, xã luận hay tùy bút, châm chích.

3. Đặc nhiệm

Nói vui thì đây là loại đặc công (comando). Loại này không nhiều, thường đánh cá lẻ, nhưng là những mũi tên xông xáo vào các vấn đề thời sự nóng bỏng.

Họ chiến đấu một mình và tự do hành động, viết tùy hứng. Loại “binh chủng” này khá tinh nhuệ và không nhiều, giống như các nhà tình báo tầm cỡ quốc gia, quốc tế nên không thể sản xuất hàng loạt.

Khác với cây đa, cây đề là người có thâm niên và tên tuổi ở tầm vĩ mô, loại này từng xông xáo nơi "hòn tên mũi đạn". Chỉ vừa có tín hiệu bất ngờ ở nơi nào đó là họ lao đến ngay, bất kể ngày đêm, có khi gặp hiểm nguy đến tính mạng cũng không nề khiến cho báo có tính thời sự và chiến đấu.

4. Phân tích gia

Khác với loại bình luận gia, ngày nay báo giới ta bắt đầu có những cây bút phân tích sắc sảo, trên cơ sở các thông tin, dữ liệu kịp thời, chính xác và đầy đủ.

Họ như các nhà khoa học có thể đánh giá và dự báo về sự kiện, con người qua bài viết có tính chất nghiên cứu khảo sát, vượt lên trên các bài phóng sự điều tra thuần túy có tính thông tin cập nhật.

Khi họ xuất hiện, báo giới và cấp quản lý, lãnh đạo có thể hoan nghênh hoặc phản bác vì họ có những nhận xét và đánh giá chính xác khác dư luận, trên cơ sở các quan sát của người vừa làm báo vừa làm công tác khoa học.

Kiểu này còn quá ít trong làng báo vì chúng ta chưa quan tâm đào tạo loại này. Họ có thể phát hiện, đánh giá và dự báo các hiện tượng xã hội mới.

5. Chạy "sô"

Loại này nhanh nhạy, mỗi ngày có thể lao hết chỗ này đến chỗ khác, các bài viết vừa kịp thời vừa sốt dẻo, không chỉ có cách nhìn và đánh giá riêng.

Đối tượng này có thể làm ăn với nhiều tờ báo trong cùng một lúc và có thể biến báo vấn đề cho hợp "gu" với mỗi tờ báo. Nhà báo chạy "sô" thường có thu nhập cao, quen biết nhiều và lắm tài vặt, vừa chụp ảnh, vừa lấy quảng cáo, vừa viết tin.

6. "Đa - zi - năng"

Loại này thường đa tài, có khả năng lấp chỗ trống, chữa cháy những khi tòa soạn thiếu bài. Do đặc trưng hoạt động này nên nhà báo "đa - zi - năng" thường có nhiều bút danh khác nhau đến mức trở thành vô danh (vì không gắn chặt với một bút danh nào nên không tạo được "thương hiệu"). Tuy nhiên, loại nhà báo này không chuyên sâu và thiếu cá tính, bản lĩnh.

7. Tài tử:

ít khi trung thành với một tờ báo nào. Viết hay nhưng ít xông xáo. Luận, bàn, dịch, phỏng nhiều hơn là đến chỗ lấy tin. Sắc sảo và tính khí thất thường, không xuất hiện định kỳ trên một tờ báo nào, vì họ viết cho vui hoặc chỉ viết khi thấy bức xúc; hay gai góc, độc lập, bản lĩnh và xem nghề viết báo như một trò chơi, nơi thử bút cho vui.

Tạm phác chân dung bảy kiểu “nhà” báo thời nay, mời các bạn cùng thêm bớt...

• TS. Đức Uy

>> Đã thấy bạn bè ở một số kiểu chạy sô, phân tích gia và cây đa, cây đề "dự bị". Chưa thấy mình ở chỗ nào và sẽ ở chỗ nào??